Mutlu Beyin - Loretta Graziano Breuning

"Kendinizi hissettiğinizde beyniniz dopamin, serotonin, oksitosin ya da endorfin salgılar."

"Beynimiz gıda güvenlik ya da sosyalleşme gibi yaşamsal bir ihtiyacı karşılaşıncaya kadar bizi mutlu edecek bir kimyasal salgılamaz. Mutlu bir kimyasalların salgılanışı sona erdiğinde bir şeyler ters gidiyormuş gibi hissedersiniz."

"Fakat bu alışkanlıklarını hiçbiri sizi sürekli mutlu kılmaz. Çünkü beyniniz bu şekilde çalışmaz."

"Mutlu kimyasalları yeni yöntemlerle salgılamayı başarsanız harika olmaz mıydı? Bunları kendiniz için yararlı şeyler yaparken salgılamak iyi olmaz mıydı? İçimizdeki memelinin beynini anladığınızda bunu da yapabilirsiniz. O zaman doğal olarak mutlu kimyasalları neyin çalıştırdığını ve beyninizin eski alışkanlıkları yenileriyle nasıl değiştirdiğini öğreneceksiniz. Yeni mutlu bir alışkanlık geliştirerek bunu nöronlarınıza yerleştirebilirsiniz. Bu kitap bunu 45 günde gerçekleşmenize yardımcı oluyor."

"Mutluluk hissi 4 özel beyin kimyasalından gelir: dopamin, endorfin, oksitosin ve serotonin. Bu "mutlu kimyasallar" beynin hayatta kalmamıza yarayan bir şey gördüğünde salgılanır. Sonra salgılanma durur ve iyi bir şey yolunuza çıktığında yeniden salgılanmak üzere beklerler. Her mutlu kimyasal farklı bir iyi hissi tetikler. Dopamin, ihtiyacınız olan şeyleri bulduğunuzda hissettiğiniz keyfi üretir. Endorfin, acıyı fark etmenizi engeller. Coşku zindelik hissi olarak da bilinir. Oksitosin, başkaları ile güvende olma duygusunu üretir bağ kurmakla ilişkilidir. Serotonin, başkaları tarafından saygı görme duygusunu üretir gururla ilişkilidir."

"Büyük korteks sizi diğer hayvanlardan ayıran şeydir. Yeni sinir yolları yaratmaya devam eder ve ihtiyaçlarınızı karşılayacak çabaları sürdürür. Fakat insan sadece korteksle yaşamaz. Sizin için neyin iyi olduğunu bilmek için limbik sisteme ihtiyacınız vardır. Korteksiniz dünyayı kaba ayrıntılarla bir kaos olarak görür. Ta ki limbik sistem bir şey için iyi ya da kötü olduğu hissini yaratana kadar."

"Çünkü deneyimlerimizi silmek için değil depolamak için tasarlandık. Deneyimler genellikle önemli dersler içerir. Geçmişte size yardımcı olan şeye doğru gitmenizi canınızı yakandan kaçırmamanızı sağlar. Fakat geçmiş deneyimlerin yolları yanlış yönlendirmeler de yapabilir. Mesela üzerinden çok zaman geçmiş acılardan kaçınmanıza ya da iyi bir şeyin daha fazlasını aramanıza neden olabilir. Örneğin yıllar önce matematik dersinde bir çocuk size güldüğü için matematikten hoşlanmayabilirsiniz ya da uzun zaman önce pizzanızı paylaştığınız için ebeveynlerin size sevecenlik göstermesi sizi pizzaya düşkün birisi yapabilir. Matematiğin üstesinden gelebilir ya da pizzayı reddedebilirsiniz fakat eski devreler oldukça etkilidir. Onlara güvenmeye yakınsınızdır çünkü dünya size bilgiye boğar ve büyük otobanlarınız bu bilgilere kucak açar. Fakat o otobanlar sizi her zaman istediğiniz yere götürmez. Bazen iyi hissetmeyi umarken sizi mutsuz kimyasallara yönlendirir. Nöronlardan oluşan o vahşi ormanda yeni yolların peşine düştüğünüzde daha fazla mutlu kimyasalla karşılaşabilirsiniz bu sandığınızdan zor olabilir ama elinizdeki malzemelerin farkına vardığınızda kolaylaşır."

"Gençken yeni devreler kolayca kurulur yetişkinlikte yeni devreler kurmak balta girmemiş yağmur ormanında ağaçların içinden geçmek kadar zordur. Her adım büyük çaba gerektirir ve açmak için çok çalıştığımız yeni yolları tekrar kullanmazsanız çalılıkların arasında kayboluyorsunuz. Bu yol açma, zaten kullandığınız ve otobanınız varken zaman kaybı gibi görünebilir."

"Mutsuzluktan sonsuza dek kaçmayı istiyor olabilirsiniz ama mutsuz kimyasalların da mutlu kimyasallar kadar gerekli olduğunu bilmekte fayda var. Beyniniz tıpkı fırsatları davet eden mutlu kimyasallara ihtiyaç duyduğu gibi, mutsuz kimyasallar ile tehdit ve engellere dikkat etmek için gereksinim duyar."

"Daha iyi hissetmek için çaba göstermeden mutlu olduğumuz kötü hislerin olmadığı daha iyi bir dünya hayal ediyoruz ama sahip olduğunuz beyinle bu gerçekçi bir beklenti değil. Beyniniz ancak ihtiyaçlarınızı karşılamaya yönelik adımlar attığınızda mutlu kimyasallar salgılıyor. Daha iyi bir dünya hayalinin sağladığı kısa süren mutluluk hissini odaklanır ve içinde yaşadığımız dünyanın gerçeğini görmezden gelirseniz kendi de kısır döngü de bulabilirsiniz."

"Daha çok sosyal ilişkisi olan maymunlar daha çok hayatta kalan yavru sahip olurlar ve yetişkinler de sosyal bireyleri tercih eder. Oksitosinin aşkla o kadar çok yakından açıdan ilgisi vardır ki genellikle bağ hormonu ya da kucaklaşma kimyasalı olarak anılır."

"Kortizol devreleriniz vardır ve her zaman mantıklı olmayan ölüm kalım duyguları yaratır. O çok beklediğiniz terfi gerçekleşmediğinde ya da birisi parkta saçınızı çektiğinde ölmeyeceğinizi bilirsiniz. Postanede uzun bir sıra olduğunda da park cezası aldığınızda da ölmeyeceğinizi bilirsiniz. Ama nörokimyasallarınız bir başarısızlık ve karşılaştığınızda sizi hayatınızı tehdit eden acil bir durum olduğu duygusunu verir."

"Genlerimiz depoladığı bilgilere güvenen insanlardan geliyor."

"Sosyal acı dünya için yeni bir şey değil ama beyniniz açlık, şiddet, kötü çalışma koşulları ve hastalıkla uğraşırken ona dikkatinizi daha az veriyordu. Fiziksel acı biter bitmez sosyal acı dikkatinizi çeker ki çoğunu gündelik hayatta bu durumdayızdır. Sosyal ilişkilerinize yönelik her türlü olası tehdit giderek daha çok önem kazanır. Geçmişte sosyal acınızı temsil eden herhangi bir yolu açar ve kortizol harekete geçer. Sizi uyaran tabelalar vardır ve tanıdık bir acının en ufak bir ipucu bile büyük salgılanmayı tetikleyebilir."

"Fakat memeli beyniniz sizi sürekli başkaları ile kıyaslar ve kimin daha üstün olduğunu karar vermeye çalışır. Üstün olan başka birisi olduğunda kortizol salgılanır. Doğa gereği bu size geride durmak ve zarar verir çatışmadan uzak kalmak konusunda uyarır. Bugün birisi sizden ileride olduğunda kendinizi tehdit altında hissedersiniz bunu bilinçli olarak düşünmezsiniz ama memeli beyniniz hayatınız buna bağlıymış gibi bir adım geri durma durumundan kaçırmak ister ve kendinizi hiç öyle tanımlamasanız da sizi ilerlemeye sevk eder."

"Ne olduğunu bilmesek de bizi bir şeylerin öldüreceğini biliyoruz Bu da duyularımızın orada ne olduğundan bizi haberdar etmesini beklemek yerine olası tehlikeleri gözden geçirmenizi sağlıyor."

"Bizler dikkatimizi önümüze çıkana vermek yerine daha önce deneyimlediğimiz girdileri gözden geçirecek şekilde tasarladık."

"Eğitim olmadan önce hatta dil bile yokken insanlar yaşamsal becerileri tekrar ve duygu ile öğrenirdi."

"Zamanınızı somut eyleme harcayın. İşinizi bırakma hayali ile ya da çevrenizdekilere size yardım etmeleri için baskı yapmakla zaman harcamayın. Bu onların hedefi değil. Bunun yerine pratik gerçeklerle meşgul olun. Bunu inanarak 45 gün boyunca yapın ve böylece ilerlemeyi alışkanlık haline getirin."

"İlk gün mutlu olmayacağınızı bilmek tekrar etmeyi kolaylaştırabilir. Gerçekçi beklentiler edinin. ilk gün dondurma yemek yerine havuç kemirirseniz iyi hissetmezsiniz ve bu durum tekrar ederek değişecekmiş gibi gelmez. İlk gün ödev yapmak film izlemek kadar iyi hissettirmez ve bu hep böyle olacakmış gibi gelir. Planınıza sadık kalın ve zaman içinde havuçları ya da ders çalışmayı mutlu kimyasallarla eşleştireceğinize inanın. Sizin için iyi olanı yaptığınızda iyi hissedebilirsiniz."

"Mutsuzluğun suçu sıklıkla "kötü seçimler"in üstüne atılır. Bu da bize "iyi seçimler"in mümkün olduğuna götürür. Gerçek bundan daha karmaşıktır. Her seçimin artıları ve eksileri vardır. Seçtikten sonra eksileri yakından görme fırsatınız olur. Diğer seçeneği seçmiş olsaydınız her şeyin harika olacağını düşünmek kolaydır. Fakat tekrar seçim yapmak mümkün olsaydı, yine başka bir "kötü seçim"le öfkelenecektiniz. Seçtiklerinizin iyi yanını görme alışkanlığını edilmedikçe hayatınızı seçimlerinizi suçlayarak geçirebilirsiniz.. Ve "iyi bir seçim" bile sizi ancak çok kısa süre mutlu eder, çünkü mutlu kimyasallar kısa süreli salgılanır. Yani "iyi seçimler" yapmakla mücadele ederken yapmamız gereken ilk seçim kendi mutlu kimyasallarımızı yönetmek olmalı."

"Mutlu olmaya karar verirseniz beyniniz mutlu olacak şeyler bulur."